Tentative Decisions!

ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ ਮੇਰੇ ਸੱਜਣਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਲ ਆ ਬਿਠਾਇਆ  ਠੰਢੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਸੀ ਫੜਾਇਆ  ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਆਪਣਾ ਨਰਮ ਹੱਥ ਵੀ ਫਿਰਾਇਆ  ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ  ਪੀਆਈ ਮੈਨੂੰ ਚਾਅ ਤੇ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਇਆ  ਥੱਕੇ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਉਹਨੇ ਹਾਸੇ ਦਾ ਰਾਹ ਵੀ ਵਖਾਇਆ  “ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੀ ਖਾਓਗੇ” ਇਹ ਸਵਾਲ ਵੀ ਪਾਇਆ  ਮੇਥੀ ਆਲੂ ਤੇ ਮਿੱਠੇ ਚ ਆਟੇ ਦਾ ਕੜਾਹ ਵੀ ਖਵਾਇਆ ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ  ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਵੇਲਾ ਉਨ੍ਹੇ ਯਾਦ ਸੀ ਕਰਾਇਆ  ਜਦੋ ਓਸਨੂੰ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਚ ਲਿਖ ਸਰਾਹਿਆ  ਮੈਨੂੰ ਓਨ੍ਹੇ ਬਨੇਰੇ ਬਹਿ ਚੰਨ ਵੀ ਵਖਾਇਆ  ਤੇ ਮਿੱਠੇ ਸੁਪਨਿਆ ਦੇ ਵੇਹੜੇ ਚ ਸਵਾਇਆ  ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ  ਸਵੇਰੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਨੂੰ ਜਦੋ ਚਾਅ ਦਾ ਵੇਲਾ ਆਇਆ  ਮੈ ਸੱਜਣ ਨੂੰ “ਕਿੱਥੇ ਹੋ” ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਇਆ  ਸੱਜਣ ਮੇਰੇ ਨੇ ਕੋਈ ਸੁਰ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਨੂੰ ਨਾ ਪਾਇਆ  ਫੇਰ ਪਤਾ ਮੈਨੂੰ ਲਗਾ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਆਇਆ ਮੇਰਾ ਸੱਜਣ ਇੱਕ ਵਾਰ ਗਿਆ  ਤੇ ਕਦੇ ਫੇਰ ਮੁੜ ਨਾ ਆਇਆ ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ  ਇੱਕ ਦਿਨ ਥੱਕਿਆ ਕੰਮ ਤੋ ਮੈਂ ਆਇਆ 

ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਰੁਸ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ  ਬਾਗਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਚ  ਕੇ ਯਾਦਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਚ  ਜਿੱਥੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਚਾਨਣ ਜੱਗਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਗੀਤ ਹਵਾਵਾਂ ਚ ਵੱਗਦੇ ਨੇ  ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋ ਰੁੱਸ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਜਾਣਾ ਤੂੰ ਸੱਚੇ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ  ਜਾਂ ਵੈਨ ਪਾਉਂਦੀ ਦੁਨੀਆ ਜਬ ਦੇ ਘਰ  ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਤੋ ਪਰੇ ਜਿੱਥੇ ਭੁੱਖ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਤੋ ਦੂਰ ਜਿੱਥੇ ਕੁੱਖ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ  ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋ ਰੁੱਸ ਕੇ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਜਿੱਥੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਵਰਕਿਆਂ ਤੇ ਸਿਓਂਕ ਦਾ ਘਰ ਹੈ  ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਵਰ ਹੈ  ਜਿੱਥੇ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ ਸਜਾਇਆ ਸੀ ਚੇਨਾਬ ਦੇ ਪਰੇ ਜਿੱਥੇ ਮਹੀਵਾਲ ਨੇ ਘਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋ ਰੁੱਸ ਕੇ ਉਥੇ ਜਾਣਾ ਜਿੱਥੇ ਰੂਮੀ ਤੇ ਸ਼ਮਸ ਦੀ ਸੋਹਬਤ ਹੈ ਹਨੇਰੇ ਦੀ ਸੂਰਜਾਂ ਨਾਲ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ  ਜਿੱਥੇ ਘੜੀਆਂ ਕਦੇ ਵੀ ਰੁਕਦੀਆਂ ਨਹੀਂ  ਕੱਠ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਮੁਕਦੀਆਂ ਨਹੀਂ

ਆ ਮੇਰਾ ਸੱਜਣ, ਫੇਰ ਵੀਚਾਰੀਏ  ਓਸਨੂ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਤੋਂ, ਫੇਰ ਨਿਹਾਰੀਏ  ਠਰਦੀ ਤੜਕੇ, ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦਾ, ਚਾਨਣ ਓਹਦਾ  ਧੁੱਪ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਨਿਗ੍ਹਾ, ਪਛਾਨਣ ਓਹਦਾ  ਫੂਲਾਂ ਨੂੰ ਇਤਰ, ਓਹਦੇ ਸਾਹ ਨੇ ਦੇਂਦੇ  ਸੁੱਕੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ, ਓਹਦੇ ਚਾਹ ਨੇ ਦੇਂਦੇ  ਬੁੱਕਲ ਓਹਦੀ, ਆਸਾਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਵਰਗੀ  ਸਿਆਲ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਬਲ੍ਹਦੇ, ਬਾਲ੍ਹਣੇ ਵਰਗੀ  ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਚਾਨਣੀ, ਓਹੀ ਫੇਰਦਾ  ਹਿਜਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ, ਓਹੀ ਘੇਰਦਾ  ਓਹਦੇ ਹਾਸੇ ਹੇਠਾਂ, ਰੱਬ ਵੱਸਦਾ ਹੈ  ਓਹਦੀ ਗੱਲ਼ਾਂ ਸੁਨ, ਹਿਜ਼ਰ ਦਾ ਰੋਇਆ, ਫੇਰ ਹੱਸਦਾ ਹੈ  ਪਹਾੜ ਜੇ ਬਣ ਜਾਣ, ਹਾਣੀ ਓਹਦੇ ਮੀਠੀ ਛਬੀਲ ਵਰਤਾਣ, ਵੱਗਦੇ ਪਾਣੀ ਓਹਦੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬੈਠਾ, ਮੇਰੀ ਔਖੀ ਰਾਤ ਲੰਗਾਉਂਦਾ ਹੈ  ਸੱਜਣ ਮੇਰਾ, ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਲਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ    ਸੱਜਣ ਮੇਰਾ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਲਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ

कवि तीन प्रकार के होते है  विद्रोही, दार्शनिक और प्रेमी  मंटो लिखे तो विद्रोह  कामू लिखे तो दर्शन  और बटालवी लिखे तो प्रेम  उपाधि इन्हें कवि की ही मिलती है  यह तीनों जोड़ है तिपहिया वाहन के ढो लेते है कितनी भावनाएँ इधर-उधर कवि होना चमत्कार नहीं है  जैसे वृक्ष हरा ही होता है  पर्वत ऊँचा, सागर गहरा  इंसान होता ही है कवि  शब्दकोष मन में रखना भी तो कविता है जैसे माँ रसोई में पड़ी गर्म तेल की छींट का दर्द रखती है मन में  जैसे पिता रख लेते है व्यापार के घाटे का क्रोध मन में  जैसे भूख में पले प्रेमी, रखे रहते है विरह का शोक मन में  हम सब कवि ही तो है  कुछ कविताएँ लिख रहे है और कुछ जी रहे है ईश्वर, प्रेत, डाकू, सरकार, दर्शन, प्रेम, इतिहास, आदि सब लिख लेते है कवि  कवि, सब कर सकता है  पर नहीं कर सकता वह ढोंग  प्रेम का, दर्शन का और विद्रोह का  उसे इन तीनों में से एक गुण में उतरना पड़ता है  तभी लिख सकता है वह प्रेम में किए गए विद्रोह के दर्शन  और कहलाया जाता है कवि

पा, कैसे हो? यह प्रश्न का उत्तर नहीं मिलता, जैसे नहीं मिलता अब छुपके से दिया गया जेब खर्च। जीवन बहुत साधारण सा है, इतना कुछ पास होने के बाद भी। पतंगे भी अब वो उत्साह नहीं दे पा रही। जिससे आप आखिरी बार मिले थे, मैं अब वो गोपी नहीं रहा हूँ। मुझे, मुझसे मिलने के लिए सिगरेट का सहारा लेना पड़ता है। आपकी पोती भी मुझे गोपी कह कर पुकारती है, जैसे आप पुकारते थे। पा, अगर पता होता जीवन ऐसा जाएगा आपके जाने के बाद, तो आपकी देह को कभी कहीं छोड़ कर न आता। मुझे आपकी तस्वीर ऐसे याद है कि आप हवेली वाले घर के बाहर वाले कमरे में एक टांग पे टांग चढ़ाकर बैठे है और पी रहे है चाय। पा, जो जब नहीं था, अब सब है, गाड़ी है वो भी दो। अच्छा ख़ासा धन है, कपड़े सब ले रखे है, फिर भी नींद आने से पहले यह हाथ ढूंढा करते है किसी की टाँगे, मालिश के लिए। मैं नहीं अब रखता खुद को यादों की संगत में, पर फिर भी जीवन में उदासी का आना तो लगा रहता है, आपके होते कम आती थी, पर अब उदासी निचोड़ ले जाती है। आपके दोनों बेटे बड़े हो गए है। अपने निर्णय खुद लेते है। खुद कमाते है, खुद खाते है। आप होते तो घर में बैठे क्या ही विश्राम करते। शादी हो गई ह...

बिरहा का गीत ऐसा सुनाओ  रो ही पड़े बिछड़ी दो नदियाँ सुन्न करदे जो बिदाई होती दुल्हन जैसा वो गीत में सारे अधूरे प्रेम नम हो जाएँ माँ की धड़कन रुक गई हो ऐसा दर्द दे  वह बिरहा का गीत बटालवी, फिरसे जीवित हो कर गाए  और नुसरत का सुर उसपर संगीत सजाए  मुझे नहीं सुननी अब किसी कवि की कविताएँ  नहीं पड़ने अब प्रेम उपन्यास और पत्र  बिरहा का गीत मुझे पहाड़ बनाएगा  पहाड़ का रोना प्रलय जैसा है पहाड़ सह जाता है बर्फ़, धुप, वर्षा और कटाई  फिर भी खड़ा रहता है विशाल, अमन को ओढ़ कर मुझे बिरहा का गीत ऐसा सुनना है  रो पड़े मेरी माँ मेरा दुःख देखकर और बोले "उसे मैं मनाकर देखूँ"